Baş ve Boyun Radyoterapisi
Yan Etkileri
Genel Bilgilendirme:
!!!!! Önemli Not: Tedavinize ilişkin en güvenilir ve doğru bilgilendirme için lütfen hasta onam formunuzu dikkatle okuyarak tedavinizi uygulayan hekimle iletişime geçiniz.
-
Bazı hastalarda, belirtilen yan etkilerden hiçbiri gözlenmezken, bazı hastalarda birden çok yan etki gözlenebilir.
-
Bu farklılık ışınlanan bölgenin genişliği, risk altındaki dokulara yakınlığı, hastaların biyolojik durumu, yandaş hastalık mevcudiyeti, cerrahi / kemoterapi vb. aldıkları diğer tedaviler ve daha bir çok faktörle ilişkilidir.
-
Radyoterapi özelinde bakıldığında, son dönemde artan teknolojik gelişmeler sonucu yan etki sıklığı ve şiddeti önceki dönem radyasyon tedavilerine kıyasla oldukça azalmıştır.
-
Genel yan etkilere ek olarak tedavi bölgesine özgü potansiyel yan etkiler aşağıda özetlenmiştir.
Akut (erken) Dönem: Genellikle tedavinin 2-3. haftasında başlayıp tedavinin sonuna doğru belirginleşirler. Geçicidirler, genellikle tedavi bittikten sonra azalarak 4-6 hafta içinde kaybolurlar. İlaçlar ve destek tedavilerle kontrol altına alınabilirler.
-
Mukozit-Yutma güçlüğü, ağrılı yutma
-
Ağız içi ağrılı, aftöz/ülsere lezyonlar
-
Medikasyonla rahatlama sağlanabilir
-
-
Radyodermatit: Radyoterapi ilişkili cilt değişiklikleri
-
Hafif kızarıklık (D1) ---> Yaş deskuamasyon (D4)
-
-
Tat alma bozukluğu, ağız kuruluğu, tükürük azlığı
-
Boyun ödemi
-
Ses kısıklığı
-
Tedavi öncesi var olan ses kısıklığından farklıdır.
-
Ödeme bağlıdır ve geçicidir. Açılıp kapanan tarzdadır.
-
-
Beslenme güçlüğü, kilo kaybı (mukozit ve kanser ilişkili)
-
Beslenme desteği, gerekirse yatarak tedavi
-
-
Bölgesel saç dökülmesi
-
Genellikle 6.ayda geri gelir
-
Geç Dönem: Radyoterapi bitiminden en erken 3-6. ay sonra ya da daha da geç dönemde görülebilirler. Kalıcı olabilirler, ilaçlara ve destek tedavilere çok iyi cevap vermezler.
-
Kuru ağız, mukozit, ağız içi ağrı, diş çürükleri ve diş kaybı
-
Fibrozis: Işınlanan dokularda yıllar içerisinde sertleşme ve esneklik kaybı (ağız açıklığında azalma, yutma güçlüğü, striktür-fistül..)
-
Katarakt, kuru göz, görme bozuklukları (retinopati, optik nöropati)
-
Temporal lob nekrozu, myelit, kafa siniri felci
-
İşitme kaybı, hipo-/hipertiroidi, çene kemiği nekrozu
-
Karotid arter rüptürü (Blow-out)
-
İkincil kanser gelişimi (oldukça nadir)
Farklı derecelerde ağız içi mukozit örnekleri
Farklı derecelerde radyodermatit örnekleri
Radyoterapi fibrozisi
Nelere Dikkat Etmeli?
YAŞAM ŞEKLİ ÖNERİLERİ:
-
Tozlu ve havasız ortamlardan uzak durun
-
Odanızı havalandırın, geceleri nemlendirin.
-
-
Tedaviden önce muhakkak diş hekimine görünün
-
Diş problemleriniz varsa, radyoterapiye başlamadan önce yaptırın.
-
-
Sigara ve alkol kullanmayın
-
Kişisel hijyen ve özellikle ağız hijyenine dikkat edin.
-
Sert diş fırçaları kullanmayın
-
CİLT ÖNERİLERİ:
-
Jiletle traş olmayın
-
Açık yakalı ve pamuklu kıyafetler giyin.
-
Radyoterapi cilt bölgesine alkol içerikli kozmetik ve temizleyici ürünler, kolonya, ıslak mendil, parfüm, deodorant vb. kullanmayın !!!
BESLENME ÖNERİLERİ:
-
Bol sıvı almaya çalışın ve yumuşak, ılık gıdalarla beslenin. Paketlenmiş gıdalar tüketmeyin.
-
Oral ilaçları ve sıvı-katı gıdaları dik pozisyonda otururken alın.
-
Çok sıcak, çok soğuk, sert, katı, acı, baharatlı, asitli ve yakıcı gıdalardan uzak durun
-
Kırmızı (pul) biber, karabiber vb. baharatlar
-
Portakal, mandalina, greyfurt vb. asitli gıdalar ve suları (tat amaçlı yemeklere az miktarda limon eklenebilir)
-
Turşu, sirke, limonata, şalgam, kola vb. asitli-yakıcı gıdalar
-
Dondurma ve buzlu gıdalar
-
Çay, kahve, çikolata gibi reflü yapan gıdalar önerilmez
-
ŞİKAYETLERE YÖNELİK ÖNERİLER: Mutlaka radyasyon onkoloğuna danışın. HEKİM ONAYI OLMADAN İLAÇ KULLANMAYIN !!!
-
Mukozit-Yutma güçlüğü: Topikal anestezikler, morfin, fentanil, sukralfat, glutamin, biyoadherent koruyucu jel vb..
-
Ağız kuruluğu: Bol sıvı tüketimi, sakız çiğnemek, C vit tabletleri, pilokarpin
- Radyodermatit: Nemlendirici kremler, zeytinyağı, sarı kantaron yağı, çinkolu ve steroidli kremler
-
Bulantı-Kusma: En basit bulantı ilacı ile başlanır.
-
Boyun ödemi: Günde 15 dakika (3 x 5 dk) aşağıdan yukarıya doğru masaj yapıldığında zaman içerisinde düzelir.
-
Beslenme azlığı-Kilo kaybı: Vitamin-mineral desteği, arjinin, uzun zincirli yağ asitleri, balık yağı, kortikosteroidler, megesterol asetat, oral beslenme solüsyonları, gerekirse hastanede yatış, damar yolu/tüpten beslenme.
-
Enfeksiyon: Antibakteriyel, antifungal veya antiviral ilaçlar, oral gargaralar ve süspansiyonlar
-
Ses kısıklığı: Düşük doz geçici antiödem-steroid desteği
-
Fibrozis: Pentoksifilin, Contractubex
-
Nekroz: E vitamini + Prednizolon + Siprofloksasin karışımı