Akciğer-Toraks Radyoterapisi
Yan Etkileri
Genel Bilgilendirme:
!!!!! Önemli Not: Tedavinize ilişkin en güvenilir ve doğru bilgilendirme için lütfen hasta onam formunuzu dikkatle okuyarak tedavinizi uygulayan hekimle iletişime geçiniz.
-
Bazı hastalarda, belirtilen yan etkilerden hiçbiri gözlenmezken, bazı hastalarda birden çok yan etki gözlenebilir.
-
Bu farklılık ışınlanan bölgenin genişliği, risk altındaki dokulara yakınlığı, hastaların biyolojik durumu, yandaş hastalık mevcudiyeti, cerrahi / kemoterapi vb. aldıkları diğer tedaviler ve daha bir çok faktörle ilişkilidir.
-
Radyoterapi özelinde bakıldığında, son dönemde artan teknolojik gelişmeler sonucu yan etki sıklığı ve şiddeti önceki dönem radyasyon tedavilerine kıyasla oldukça azalmıştır.
-
Genel yan etkilere ek olarak tedavi bölgesine özgü potansiyel yan etkiler aşağıda özetlenmiştir.
Akut (erken) Dönem: Genellikle tedavinin 2-3. haftasında başlayıp tedavinin sonuna doğru belirginleşirler. Geçicidirler, genellikle tedavi bittikten sonra azalarak 4-6 hafta içinde kaybolurlar. İlaçlar ve destek tedavilerle kontrol altına alınabilirler.
-
Özofajit: Yemek borusunda aftöz/ülsere yaralar
-
Radyodermatit: Radyoterapi ilişkili cilt değişiklikleri
-
Daha çok yüzeyel yerleşimli tümörlerin tedavisinde
-
-
Kalp yan etkileri
-
Akut perikardit, perikardiyal effüzyon
-
-
Beslenme güçlüğü, kilo kaybı (özofajit ve kanser ilişkili)
-
Beslenme desteği, gerekirse yatarak tedavi
-
Subakut Dönem: En erken ışınlamadan 1.5-2 ay sonra gözlenir.
-
Radyasyon zatürresi
-
Genellikle kendiliğinden geçer, çoğu zaman şikayet oluşturmaz.
-
Şikayet oluşturursa (kuru öksürük, hafif ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı) kortizonla tedavi edilir. Tedavi yanıt oranları yüksektir.
-
Özellikle akciğer hastalığı olan ve ağır sigara içicisi olan hastalarda radyasyon ilişkili akciğer fibrozisine ilerleme ihtimali nispeten yüksektir.
-
Geç Dönem: Radyoterapi bitiminden en erken 3-6. ay sonra ya da daha da geç dönemde görülebilirler. Kalıcı olabilirler, ilaçlara ve destek tedavilere çok iyi cevap vermezler.
-
Kronik özofajit
-
Brakiyal pleksopati
-
Kalp yan etkileri (kalp yetmezliği, kapak yetmezliği, restriktif ve konstriktif perikardit, aritmi vb.)
-
Radyasyon ilişkili akciğer fibrozisi
-
Cilt fibrozisi-nekroz
-
İkincil kanser riski
Yemek borusunda farklı derecelerde özofajit örneklerinin endoskopik görünümü
Kullanılan tekniğe bağlı olarak farklı görünümlerde radyasyon zatürresi örnekleri
Nelere Dikkat Etmeli?
YAŞAM ŞEKLİ ÖNERİLERİ:
-
Tozlu ve havasız ortamlardan uzak durun
-
Odanızı havalandırın, geceleri nemlendirin.
-
-
Sigara ve alkol kullanmayın
-
Kişisel hijyeninize dikkat edin.
CİLT ÖNERİLERİ:
-
Açık yakalı ve pamuklu kıyafetler giyin.
-
Radyoterapi cilt bölgesine alkol içerikli kozmetik ve temizleyici ürünler, kolonya, ıslak mendil, parfüm, deodorant vb. kullanmayın !!!
BESLENME ÖNERİLERİ:
-
Bol sıvı almaya çalışın ve yumuşak, ılık gıdalarla beslenin. Paketlenmiş gıdalar tüketmeyin.
-
Oral ilaçları ve sıvı-katı gıdaları dik pozisyonda otururken alın.
-
Çok sıcak, çok soğuk, sert, katı, acı, baharatlı, asitli ve yakıcı gıdalardan uzak durun
-
Kırmızı (pul) biber, karabiber vb. baharatlar
-
Portakal, mandalina, greyfurt vb. asitli gıdalar ve suları (tat amaçlı yemeklere az miktarda limon eklenebilir)
-
Turşu, sirke, limonata, şalgam, kola vb. asitli-yakıcı gıdalar
-
Dondurma ve buzlu gıdalar
-
Çay, kahve, çikolata gibi reflü yapan gıdalar önerilmez
-
ŞİKAYET ÖNERİLERİ: Mutlaka radyasyon onkoloğuna danışın. HEKİM ONAYI OLMADAN İLAÇ KULLANMAYIN !!!
-
Özofajit-yutma güçlüğü:
-
Akut özofajitte topikal anestezikler, morfin, fentanil, sukralfat, magnezyum karbonat, nötropeni varsa G-CSF, glutamin.
-
Kronik özofajitte bunlara ek olarak stent, cerrahi girişimler, tekrarlayan dilatasyonlar uygulanabilmektedir.
-
-
Enfeksiyon: Antibakteriyel, antifungal veya antiviral ilaçlar
-
Radyodermatit: Nemlendirici kremler, zeytinyağı, sarı kantaron yağı, çinkolu ve steroidli kremler
-
Beslenme azlığı-kilo kaybı: Vitamin-mineral desteği, arjinin, uzun zincirli yağ asitleri, balık yağı, kortikosteroidler, megesterol asetat, oral beslenme solüsyonları, gerekirse hastanede yatarak destek, damar yolu/tüpten beslenme.
-
Radyasyon zatürresi: Prednizolon (steroid), süper enfeksiyon durumunda antibakteriyel-antifungal-antiviral ve diğer semptomatik ilaçlar (bronkodilatatörler, oksijen desteği)
-
Kalp yan etkileri: Çoğunlukla 5-10 yıl sonra ortaya çıkar. Bu sebeple hiç şikayet yoksa dahi 5 yıl sonra yıllık kalp kontrollerine başlanması önerilir.
-
Akut perikarditte non-steroid anti inflamatuar ilaçlar, kolşisin, steroid; kronik perikarditte cerrahi (perikardiyektomi)
-
Kapak hasarında cerrahi tedavi
-
İleti yolları problemlerinde semptomatik kardiyolojik ilaçlar (Beta blokerler, ivabradin) ve gerekirse kalp pili
-
-
Kaburga kırığı-çatlağı: Parasetamol ve gerektiğinde sabitleme korsesi
-
Brakiyal pleksopati: Non-opioid ve opioidler ağrı kesiciler, gabapentin/pregabalin, benzodiazepinler, anti-epileptikler, trisiklik antidepresanlar, fizik tedavi, cerrahi ?